Intro | Zingen over en tot God

Bijbellezen

Kolossenzen 3:1-17 

Zingen

• Psalm 81:1 en 2
• Psalm 98:1 en 3
• Psalm 149:1 en 5

Startopdracht

Doel: iets van de betekenis van de psalmen ontdekken.
Nodig: maak een aantal groepjes van maximaal 5 personen.
Uitleg: psalmen laten iets zien van het geestelijke leven. Veel mensen hebben een lievelingspsalm, een psalm, die hen heeft aangesproken en betekenis heeft in hun leven.
Heb jij een psalm, die je graag zingt? Waarom heeft die psalm jouw voorkeur? Vertel aan elkaar welke betekenis deze psalm voor je heeft.

Na deze avond...

1. weet je meer over de achtergrond van het Bijbelboek Psalmen.
2. besef je dat de Psalmen een belangrijke rol spelen in het geestelijke leven.
3. kun je aangeven welke soort psalmen er zijn

Kerntekst

'Leert en vermaant elkander met psalmen en lofzangen en geestelijke liederen, zingende den Heere met aangenaamheid in uw hart' (Kolossenzen 3:16)

Uitleg | Het Bijbelboek Psalmen

De Hebreeuwse titel van het boek van de Psalmen is ‘tehiliem’, dat betekent lofprijzing. Dat is bij sommige psalmen natuurlijk direct duidelijk: Psalm 150 is één en al lofprijzing. Maar misschien vraag je je af: hoe zit dat dan met de boetepsalmen en een psalm als Psalm 88, die bol staat van de treurigheid? Toch mag je zeggen dat we de Heere God ook kunnen prijzen door Hem onze klachten, onze noden en onze zorgen te laten horen en door op Hem ons vertrouwen te stellen.

Dat het boek van de Psalmen op de lofprijzing is gericht, wordt duidelijk als je de indeling van het boek bekijkt. Waarschijnlijk is het boek door de loop van de eeuwen ontstaan. Dat zie je natuurlijk al als je de Psalmen wat beter bekijkt: Psalm 90 is door Mozes gemaakt, Psalm 133 door David, Psalm 137 is gemaakt in Babel, dus in de ballingschap. Het vermoeden bestaat dat er meerdere kleine bundeltjes met psalmen bestaan hebben en dat die na de Babylonische ballingschap samen gevoegd zijn. Je kunt de psalmen als volgt verdelen: 

• Psalm 1 – 41
• Psalm 42 – 72
• Psalm 73 – 106
• Psalm 107 – 150 

Opvallend is dat elk boekje eindigt met een tekst waarin de lof op de Heere God centraal staat, een zgn. lofprijzing. Psalm 150, een en al lofprijzing, is dan de afsluiting van het boek. Binnen de genoemde indeling vind je weer verschillende andere soorten Psalmen, die op elkaar lijken of bij elkaar horen. Zo weten we dat de Heere Jezus bij de viering van het avondmaal vlak voor Zijn dood de lofzang, het zogenaamde Hallel zong, dat zijn de Psalmen 113 – 118. Daarnaast kennen we de liederen Hamaäloth, de Psalmen 120 – 134, die gezongen werden als de Israëlieten naar Jeruzalem gingen voor de grote feesten.

Gespreksvraag | Vergelijk psalmen

Lees Psalm 41:14, Psalm 72:19, Psalm 106:48 en Psalm 150:6

1. Wat valt je op als je deze verzen met elkaar vergelijkt?
2. Hoe kan deze opdracht vorm krijgen in jouw leven?

Uitleg | Soorten psalmen

Het boek van de Psalmen kun je ook nog op andere manieren bekijken. Je hebt verschillende soorten psalmen, zoals:

• boetepsalmen, waarin gelovigen hun zonden belijden. Een heel bekende boetepsalm is Psalm 51, waarin David zijn zonde met Batsheba belijdt.
• lofpsalmen, waarbij je natuurlijk denkt aan Psalm 136 ‘Looft den Heer’ want Hij is goed’
• koningspsalmen, een heel bekende is Psalm 72: waar we zingen; ‘Geef Heer’ de Koning, uwe rechten’
• Messiaanse Psalmen, die over de Heere Jezus gaan. Denk aan Psalm 22
• smeekpsalmen, waarin om de hulp en de bijstand van de Heere wordt gevraagd.

Daarnaast kun je de Psalmen ook nog op verschillende manieren indelen naar hun vorm. Zoals Psalm 119, waarin de gedeelten beginnen met de letters van het Hebreeuwsche alfabet. Dat geldt ook van Psalm 145, die onderdeel is van deze Bijbelstudiereeks. 

Uitleg | Schrijvers van de Psalmen

Over de schrijvers van de Psalmen is in het begin al iets gezegd. De oudste psalm is Psalm 90, die 3000 jaar geleden door Mozes geschreven is. De bekendste psalmdichter is natuurlijk David. In het opschrift van 73 psalmen staat de naam van David. Van hem wordt in 2 Samuël 23:1 gezegd dat hij ‘de gezalfde van Jakobs God, en liefelijk in psalmen van Israël’ is. Veel psalmen verwijzen dan ook naar gebeurtenissen uit het leven van David. Maar hun inhoud, zoals als eerder gezegd, gaat veel dieper. Er zijn ook nog andere schrijvers. Je kunt dan denken aan Salomo, Asaf, de kinderen van Korach en Ethan. Daarnaast zijn er nog ongeveer 50 psalmen, waarvan de schrijver onbekend is.

Het is goed om te bedenken dat de psalmen vaak een diepere betekenis hebben. Veel psalmen bevatten vaak een profetische heenwijzing naar de Messias. Het is dan ook niet vreemd dat de apostelen in het Nieuwe Testament regelmatig de psalmen aanhalen om erop te wijzen dat Jezus echt de beloofde Messias is. Voor ons is het dan ook goed om ons bij elke psalm een drietal belangrijke vragen te stellen. 

• Wat zegt deze psalm over de schrijver en zijn omstandigheden?
• Wat zegt deze psalm over Jezus Christus?
• Wat zegt deze psalm over mij?

Het zijn drie vragen, die je zeker kunt gebruiken als je de komende tijd een inleiding over een psalm gaat maken. Ik hoop dat we met elkaar in deze Bijbelstudies mogen ontdekken wat Luther zei: dat we in de psalmen in het hart van Gods kinderen mogen kijken en dat we daarmee ook iets van de rijkdom en de genade mogen ontdekken van de Heere God zelf.

Gespreksvragen | Psalm 72

Lees Psalm 72

1. Wie is de schrijver van deze psalm?
2. Op welke moment en in welke omstandigheden werd deze psalm geschreven?
3. Wat zegt deze psalm over Jezus Christus?
4. Wat zegt deze psalm over mij?
5. Leg uit waarom deze psalm zowel een koningspsalm als een Messiaanse psalm is.

Uitleg | Het zingen van psalmen

Op zich zou hierover al een aparte inleiding te houden zijn. De Psalmen werden al vroeg in de eredienst gebruikt. In de tempel en in de synagoge werden ze al gezongen. We lezen dat David in 1 Kronieken 25 de kinderen van Asaf, Heman en Jeduthun apart zet. Hij geeft hen harpen, cimbalen, luiten en trompetten en dan lezen we in vers 7 dat zij waren ‘met hun broeders, die geleerd waren in het gezang des Heeren’. De psalmen werden dus toen al gezongen. Waarschijnlijk gebeurde dat niet, zoals wij dat doen. Wij zingen een berijming van de onberijmde psalmen. Het zingen in de tempel en later in de synagoge gebeurde met de onberijmde psalmen. De melodieën waren ook heel anders. Waarschijnlijk was het meer een soort opzeggen: op een bepaalde toon, het reciteren. Om iets daarvan te laten horen zou je kunnen luisteren naar Psalm 133 in het Hebreeuws. Misschien denk je: ik ken geen Hebreeuws. Tot mijn eigen verrassing, blijkt dat wij het eerste vers van Psalm 133 wel in het Hebreeuws kennen. Het is namelijk het lied: ‘Hinne ma tov’. 

Ook in de tijd van het Nieuwe Testament werden de psalmen gezongen. We hebben dat heel duidelijk aan het begin van deze avond gehoord. We lazen in Kolossenzen 3: ‘Vermaant elkander, met psalmen en lofzangen, en geestelijke liederen, zingende den Heere met aangenaamheid in uw hart.’ De eeuwen door is men de psalmen blijven zingen. Ook in de Rooms Katholieke Kerk. Zeker in de kloosters. In veel gevallen werden daar elke dag een aantal psalmen gezongen. Dat gebeurde op diezelfde zangerige spreekmanier als in de synagoge en ook in de onberijmde vorm. In een aantal kloosters gebeurt dat ook nu nog steeds. Iets daarvan vind je ook terug in de staatskerk van Engeland. Zeker in de grotere kerken daar is er elke dag, rond 5-6 uur in de middag een zgn. ‘Evensong’, waar een aantal psalmen op de volgorde van het Bijbelboek worden gezongen. Als je vraagt waarom dit gebeurt, krijg je het antwoord dat de lof van God elke dag gezongen moet worden. Dat is opmerkelijk want we zagen al dat de psalmen gericht zijn op de lof van God. Deze psalmen worden ook in de onberijmde vorm gezongen. Luther zorgde ervoor dat de psalmen niet alleen door de geestelijken in de kerk, maar ook door het kerkvolk werden gezongen, daarom regelde hij dat de psalmen in de volkstaal werden berijmd. Denk maar aan het bekende ‘Een vast burcht is onze God’. Dat is zijn berijming van Psalm 46. 

De reformator Johannes Calvijn pakte het heel grondig aan. Hij liet alle 150 psalmen berijmen en vroeg een aantal muzikanten om verheven muziek te maken waarop de mensen in de kerk de psalmen konden zingen. Onbekende psalmen waren er niet bij Calvijn. Hij liet het hele berijmde Psalmboek twee keer per jaar door zingen. Dat betekende dat er in elke kerkdienst ongeveer 20 verzen werden gezongen. In onze kerken is het zingen van berijmde psalmen overgenomen. Eerst werd de berijming van Datheen gezongen en tegenwoordig zingen we de berijming van 1773. Overigens zijn er van de psalmen nog veel meer berijmingen gemaakt.

Gespreksvragen | Psalmen door de eeuwen heen

Luister met elkaar naar hoe de Psalmen door de eeuwen heen gezongen werden:

1. Psalm 133 in het Hebreeuws
    

    

2. Psalm 133 in de vorm, zoals die in een evensong van een Anglicaanse kerk gezongen wordt
    
3. Zing Psalm 133 in de traditie van Calvijn, zoals wij dat gewend zijn

Gespreksvragen | Psalmen en geestelijke liederen

In Colossenzen 3:16 lees je: ‘en vermaant elkander, met psalmen en lofzangen, en geestelijke liederen, zingende den Heere met aangenaamheid in uw hart’.

1. Als je dit leest waarom beperken wij ons dan tot het zingen van alleen psalmen in de kerkdiensten?
2. Soms hoor je zeggen als je alleen maar psalmen zingt, zingt je nooit voluit over de Heere Jezus. Klopt dit?
3. Wat is/zijn de verschil(len) tussen psalmen en veel geestelijke liederen?

Toelichting | Psalmen in deze Bijbelstudiereeks

Psalm 1
Deze psalm is een soort inleiding op het hele boek Psalmen. De psalm beschrijft de tegenstelling tussen de rechtvaardige en de goddeloze. Je wordt dus direct geconfronteerd met de vraag: wie ben ik? Een derde mogelijkheid is er niet. Welgelukzalig als je weg de weg van de rechtvaardigen is.

Psalm 51
Maar op die weg wandelen we van nature niet. David moet het belijden ‘in zonde heeft mij mijn moeder ontvangen’. Telkens opnieuw in zijn en mijn leven komt de zonde weer naar boven. Hoe verder? Biddend vluchten tot de Heere: ‘Schep mij een rein hart, o God’.

Psalm 116
Wat heerlijk als je dan mag ervaren wat in deze psalm staat: ‘De Heere is genadig en rechtvaardig; en onze God is ontfermende.’ In de psalm belijdt de dichter gelovig dat hij verlossing mocht ontvangen.

Psalm 139
God kent jou door en door; al vanaf het eerste begin. ‘Uw ogen hebben mijn ongeformeerde klomp gezien’, maar Hij weet ook wie je bent: een rechtvaardige of een goddeloze. Steeds opnieuw is het gebed nodig: ‘En zie of bij mij een schadelijk weg zij; en leid mij op de eeuwige weg’. 

Psalm 145 
Als je dat mag ervaren, voor het eerst en weer opnieuw, dan ga je God loven en danken. ‘De Heere is groot en zeer te prijzen’. Dan wil je ook leven voor Zijn aangezicht en ga je anderen vertellen hoe groot en goed de Heere is: ‘De Heere bewaart al degenen, die Hem liefhebben’, maar ook zullen er waarschuwende woorden klinken: ‘maar Hij verdelgt alle goddelozen’.

Stellingen

1.  Psalmen zijn geschikt om te zingen in alle omstandigheden van het leven
2.  Een echt Christen kan niet zonder de Psalmen

Slotopdracht

Schrijf voor je zelf twee of drie dingen op die je vanavond over de Psalmen heb geleerd. Bespreek dit kort met hetzelfde groepje als bij de startopdracht.